19 października 2019 r. z okazji jubileuszu 25-lecia Książnicy Cieszyńskiej odbył się wernisaż wystawy “Rara avis Tessinensis”, prezentującej najcenniejsze przechowywane w bibliotece zabytki kultury piśmienniczej Śląska Cieszyńskiego.
Ekspozycja tak cennych i rzadko pokazywanych druków i rękopisów miała nie tylko uświetnić uroczystość jubileuszu ćwierćwiecza Książnicy, ale przy tej właśnie okazji zwrócić uwagę na znaczenie jej zbiorów, zawierających klucz do poznania dziejów Śląska Cieszyńskiego i zrozumienia specyfiki kultury regionu. Tak cel wystawy zakreślił dyrektor Książnicy Krzysztof Szelong, otwierając uroczystość i zapowiadając, że w pierwszym rzędzie została ona jednak zorganizowana z zamiarem oddania hołdu tym wszystkim, którzy przyczynili się do powstania biblioteki, a następnie – w ciągu minionego ćwierćwiecza – wspierali jej działalność.
Jakkolwiek bowiem bezcenne zbiory Książnicy Cieszyńskiej przechowywane są obecnie w bezpiecznych warunkach, otoczone profesjonalną opieką konserwatorską i pozostają dostępne dla wszystkich zainteresowanych, ich los mógł być zgoła odmienny. Wszak jeszcze na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w. były one zdeponowane w kilku przypadkowych lokalach zastępczych, podlegając fizycznej degradacji i od lat pozostając wyłączone z obiegu naukowego. Całkowicie realna stawała się groźba bezpowrotnego zniszczenia i utraty znacznej części z nich.
Dyrektor podkreślił kapitalną wagę, jaką dla zmiany tej sytuacji miała decyzja władz samorządowych o utworzeniu z dniem 1 stycznia 1994 r. Książnicy Cieszyńskiej, wsparta wspólnym autorytetem znakomitych uczonych z najświetniejszych polskich ośrodków akademickich oraz lokalnych działaczy społeczno-kulturalnych, których połączyła miłość do Śląska Cieszyńskiego i jego niezwykłego dziedzictwa. Uwypuklił również znaczenie przeniesienia w 2000 r. biblioteki do nowej siedziby, gdzie jej zbiory mogły być należycie chronione i poddawane konserwacji i udostępniane czytelnikom tak na miejscu, jak i za pomocą Internetu. Podkreślił także fakt poddania digitalizacji znacznej części przechowywanego w Książnicy regionalnego dziedzictwa piśmienniczego oraz realizowanie szeregu różnorodnych inicjatyw popularyzacyjnych i badawczych.
Właściwymi bohaterami jubileuszowej uroczystości byli zaproszeni goście, którym dyrektor i pracownicy Książnicy Cieszyńskiej złożyli hołd, będący wyrazem głębokiej wdzięczności za całe odebrane w ciągu minionych 25 lat dobro. Lista wyróżnionych obejmowała 25 nazwisk, co symbolicznie nawiązywało do świętowanej rocznicy, chociaż – według słów dyrektora Krzysztofa Szelonga – Książnica Cieszyńska zawdzięcza wiele znacznie szerszemu kręgowi swoich Dobroczyńców. Dwadzieścia pięć osób reprezentujących sferę nauki, kultury i polityki, których działania przyczyniły się do powstania i rozwoju Książnicy Cieszyńskiej zostało wyróżnionych specjalnie na tę okazję przygotowanym dyplomem wytłoczonym na jedwabiu.
Wzorcem dla niego stał się przechowywany w zbiorach cieszyńskiej Książnicy panegiryk wydrukowany w 1808 r. właśnie na jedwabiu, który został przygotowany przez Tomasza Prochaskę i dedykowany Leopoldowi Janowi Szersznikowi z okazji jego imienin. Zarówno jedwab, rzadko spotykany jako baza druku, jak i układ materiału wraz z samą jego treścią dały cieszyńskiemu drukarzowi sposobność do zaprezentowania swojej rzemieślniczej biegłości, której efekt został przekazany na ręce jubilata w postaci wyjątkowego daru.
Forma i materiał zastosowane przez cieszyńskiego drukarza stały się z kolei asumptem do wyboru ich jako podstawy dyplomu powstałego w Książnicy Cieszyńskiej, podstawy, która musiała, rzecz jasna, zostać poddana odpowiednim transformacjom. Ponadto, utwór panegiryczny, z racji właściwych mu cech gatunkowych, wymusił zastosowanie efektu niezwykłości zarówno pod względem merytorycznym, jak i stylistycznym. Wzorem dla przyjętej formuły dyplomu, który napisany został przez Aleksandrę Golik-Prus w języku łacińskim, stał się schemat nadawania tytułu doktora honoris causa, poszerzony o informację na temat osiągnięć Książnicy Cieszyńskiej w ciągu ćwierćwiecza jej istnienia. Omawiana specyfika wyróżnienia wpłynęła również na unikalne i specyficzne brzmienie polskiego przekładu, który dołączony został do łacińskiego tekstu. Podczas trwania uroczystości oryginał panegiryku dedykowanego Leopoldowi Janowi Szersznikowi był wystawiony w gablocie ustawionej w sali konferencyjnej, by wszyscy zebrani mieli możliwość jego obejrzenia.
Burmistrz Miasta Cieszyna Gabriela Staszkiewicz osobiście wręczyła honorowe dyplomy, natomiast Dyrektor Krzysztof Szelong przedstawił zasługi każdej z wyróżnionych osób:
Gabriela Staszkiewicz
Burmistrz Cieszyna.
Ryszard Macura
Zastępca wójta Gminy Istebna, burmistrz Cieszyna w l. 2014-2018.
Mieczysław Szczurek
Starosta Cieszyński, burmistrz Cieszyna w l. 2010-2014.
Dr inż. Bogdan Ficek
Burmistrz Cieszyna w l. 1998-2010.
Dr Jan Olbrycht
Poseł do Parlamentu Europejskiego, burmistrz Cieszyna w l. 1990-1998.
Jan Matuszek
Wieloletni skarbnik miasta Cieszyna, a następnie aż do 2015 r. zastępca burmistrza Cieszyna.
PhDr. Anežka Baďurová
Bibliolog, wieloletnia kierownik Księgoznawczego Oddziału Biblioteki Akademii Nauk Republiki Czeskiej w Pradze, redaktor naczelna periodyku „Knihy a dějiny”, w l. 1998-2011 zasiadała w Radzie Programowej Książnicy Cieszyńskiej.
Prof. dr hab. Barbara Bieńkowska
Bibliolog, od 1969 r. związana z Uniwersytetem Warszawskim, współzałożycielka i prezes Polskiego Towarzystwa Bibliologicznego, przewodnicząca Rady Programowej Oddziału Zabytkowego Biblioteki Miejskiej, a potem Rady Programowej Książnicy Cieszyńskiej (do 1997).
Lilia Cichy
Emerytowana zastępca dyrektora Biblioteki Miejskiej w Cieszynie, której podlegał Oddział Zabytkowy, w l. 1994-2001 zasiadała w Radzie Programowej Książnicy Cieszyńskiej.
Śp. Robert Danel
Regionalista, wieloletni redaktor naczelny „Głosu Ziemi Cieszyńskiej”.
Dr hab. Wacław Gojniczek
Historyk, przez wiele lat związany z cieszyńskim Oddziałem Archiwum Państwowego, a obecnie z Instytutem Historii Uniwersytetu Śląskiego, w l. 2002-2018 zasiadał w Radzie Programowej Książnicy Cieszyńskiej, był także członkiem Rady Naukowej serii „Bibliotheca Tessinensis”.
Dr Henryk Hollender
Bibliolog, związany z warszawskim ośrodkiem uniwersyteckim, dyrektor kilku bibliotek uczelnianych, na czele z Biblioteką Uniwersytetu Warszawskiego, zasiadał Radzie Programowej Oddziału Zabytkowego Biblioteki Miejskiej, a potem Książnicy Cieszyńskiej (do 2011).
Hanna Łaskarzewska
Historyk książki i bibliotek, wieloletnia kierownik Pracowni Dokumentacji Księgozbiorów Historycznych Biblioteki Narodowej, sekretarz Polskiego Towarzystwa Bibliologicznego, wiceprzewodnicząca Rady Programowej Oddziału Zabytkowego, a potem – aż do dzisiaj – Książnicy Cieszyńskiej.
Barbara Michejda-Pinno
Historyk sztuki, romanistka i pedagog. Kustosz pamięci o historii polskiego ruchu narodowego na Śląsku Cieszyńskim oraz roli, jaką odegrali w nim ewangelicy, twórczyni Donacji im. Zbigniewa Michejdy.
Śp. Leon Miękina
Nauczyciel, pisarz, regionalista, wieloletni prezes Zarządu Głównego Macierzy Ziemi Cieszyńskiej, wiceprzewodniczący Rady Programowej Oddziału Zabytkowego Biblioteki Miejskiej, a potem Książnicy Cieszyńskiej (do 2005 r.).
Bronisław Nowak
Związany z Wydziałem Inwestycji Urzędu Miejskiego w Cieszynie, inspektor nadzoru podczas przebudowy i adaptacji siedziby Książnicy Cieszyńskiej.
Joanna Pasztaleniec-Jarzyńska
Bibliotekoznawca, przewodnicząca Zarządu Głównego Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, była wicedyrektor Biblioteki Narodowej, od 2006 r. zasiada w Radzie Programowej Książnicy Cieszyńskiej.
Prof. dr hab. Zdzisław Pietrzyk
Historyk, dyrektor Biblioteki Jagiellońskiej, przewodniczący Rady Naukowej Biblioteki Narodowej, członek Krajowej Rady Bibliotecznej, od 2002 r. zasiada w Radzie Programowej Książnicy Cieszyńskiej, pełniąc godność jej przewodniczącego, jest także członkiem Rady Naukowej serii „Bibliotheca Tessinensis”.
Śp. prof. dr hab. Jan Pirożyński
Historyk, bibliolog, dyrektor Biblioteki Jagiellońskiej, kierownik Pracowni Dawnej Książki Uniwersytetu Jagiellońskiego, przewodniczący Rady Programowej Książnicy Cieszyńskiej w l. 1998-2004.
Roman Sękowski
Historyk i księgoznawca, emerytowany dyrektor Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Opolu, twórca tamtejszego oddziału zbiorów specjalnych, zasiadał w Radzie Programowej Oddziału Zabytkowego Biblioteki Miejskiej, a potem Książnicy Cieszyńskiej (do 2011 r.).
Prof. dr hab. Janusz Spyra
Historyk, związany z Muzeum Śląska Cieszyńskiego, a następnie Uniwersytetem Śląskim i Uniwersytetem Humanistyczno-Przyrodniczym im. Jana Długosza
w Częstochowie, gdzie pełnił urząd wicedziekana Wydziału Filologiczno-Historycznego, członek Rady Programowej Książnicy Cieszyńskiej w l. 2002-2018 oraz Rady Naukowej serii „Bibliotheca Tessinensis”.
Alina Szela-Kajstura
Emerytowana dyrektor Biblioteki Miejskiej w Cieszynie, w l. 1994-2001 zasiadała w Radzie Programowej Książnicy Cieszyńskiej.
Dr Józef Szymeczek
Historyk i teolog, związany z Uniwersytetem Ostrawskim, były kierownik Ośrodka Dokumentacyjnego Kongresu Polaków w Republice Czeskiej, wieloletni prezes Kongresu Polaków w Republice Czeskiej (obecnie wiceprezes), członek Rady Programowej Książnicy Cieszyńskiej.
Bartosz Tyrna
Prezes Zarządu Stowarzyszenia Wspierania Inicjatyw Gospodarczych Delta-Partner, radny Rady Miejskiej Cieszyna w l. 2014-2018, od 2014 r. zasiada w Radzie Programowej Książnicy Cieszyńskiej.
Dr Marian Zwiercan
Historyk, znawca rękopisów, emerytowany wicedyrektor Biblioteki Jagiellońskiej, zasiadał w Radzie Programowej Oddziału Zabytkowego Biblioteki Miejskiej, a potem Książnicy Cieszyńskiej (do 2001r.).
Po laudacji wszyscy przyszedł czas na wystąpienia gości. W tej części uroczystości laureaci podzielili się z zebranymi osobistymi refleksjami i wspomnieniami, połączonymi często z głębokim wzruszeniem. Również zgromadzeni w sali konferencyjnej goście żywo reagowali, nagradzając oklaskami wyróżnione osoby. Niezwykle miłym akcentem było uhonorowanie Książnicy Cieszyńskiej medalem Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich „W dowód uznania”, który na ręce dyrektora Krzysztofa Szelonga złożyła przewodnicząca Zarządu Głównego SBP Joanna Pasztaleniec-Jarzyńska, podkreślając, że wyróżnienie to stanowi wyraz uznania polskich bibliotekarzy dla dorobku Książnicy Cieszyńskiej. Medal jest nadawany osobom oraz instytucjom i organizacjom za dokonania i zasługi istotne dla rozwoju polskiego bibliotekarstwa, czytelnictwa oraz informacji naukowej. Osobny dyplom Zarząd Główny SBP przyznał także dyrektorowi Książnicy Cieszyńskiej Krzysztofowi Szelongowi.
Po zakończeniu części oficjalnej uczestnicy uroczystości udali się na wernisaż wystawy “Rara avis Tessinensis”. Całość obchodów uwieńczył ufundowany przez Firmę Beskid Plus bankiet, długo rozbrzmiewający głosami już mniej oficjalnymi.
