W ramach już „XXIII Wakacji z Muzą” w dniu 7 sierpnia br. w bielskiej katedrze odbył się koncert Orkiestry im. Telemanna pod dyrygenturą Piotra Sadowskiego z gościnnym występem tenora Michała Borkowskiego.
Koncert odbył się okazji 120 rocznicy powstania Domu Polskiego w Bielsku -Białej.Muzycy wykonali utwory: Georga Haendla – aria z oratorium „ Mesjasz”, St. Moniuszki – Znasz li ten kraj, Pieśń rycerska, Fryderyka Chopina – Wojak, Franca Petera Schuberta – Ave Maria oraz Antonia Lucio Vivaldiego – Szczygieł, Lato, Zima, Burza morska. Koncert prowadził Janusz Legoń, który w przerwie między utworami przedstawiał życiorys i działalność ks. Stanisława Stojałowskiego, założyciela bielskiego Domu Polskiego.
Stanisław Stojałowski (1845–1911) urodził się w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Uczęszczał do gimnazjum we Lwowie. W 1862 r. został wydalony ze szkoły za przynależność do tajnych kółek patriotycznych. Po tym incydencie wstąpił do zakonu jezuitów i otrzymał święcenia kapłańskie. W 1873 r. wyjechał do Belgii w celu pogłębienia studiów, gdzie zetknął się z chrześcijańskim ruchem społecznym. W 1875 r. rozpoczął działalność wśród galicyjskich chłopów. Zdobył dużą popularność organizując pielgrzymki, demonstracje, tworząc chłopskie kółka rolnicze, robotnicze związki zawodowe i wyborcze komitety chłopskie.
Dwukrotnie aresztowany przed wyborami do parlamentu austriackiego. W lecie 1896 r. władze kościelne obłożyły go klątwą. W 1896 r. założył Stronnictwo Chrześcijańsko- Ludowe, które weszło w sojusz z socjaldemokracją i odniosło sukces w wyborach 1897 r. W latach 1898–1911 poseł na Sejm Krajowy Galicji. Pod koniec życia zbliżył się do Narodowej Demokracji.
Dom Polski został założony w 1901 roku przez księdza Stanisława Stojałowskiego, którego jednym z priorytetów było ugruntowywanie świadomości narodowej wśród Polaków. Dom Polski swoją siedzibę miał przy ulicy Blichowej 40 (dzisiejsza ulica Partyzantów) i był miejscem, które zrzeszało polskie organizacje polityczne i kulturalne.
Dom Polski był jednak nie tylko ośrodkiem działalności politycznej, ale także centrum społeczno- kulturalnym. Tutaj odbywały się przedstawienia teatralne, organizowano pielgrzymki, a także popularyzowano wycieczki krajoznawcze. Głównym celem było zrzeszyć jak największą liczbę Polaków i rozbudować w nich świadomość i tożsamość narodową. Nie było to jednak proste w mieście, gdzie w szkołach lekcje były prowadzone wyłącznie w języku niemieckim i niemieckość była zaszczepiana od najmłodszych lat. Działalność ks. Stanisława Stojałowskiego i Domu Polskiego nie była mile widziana wśród ludności niemieckiej, co wiązało się z licznymi prześladowaniami, jednak Dom Polski działał nieprzerwanie do 1939 roku, kiedy po wybuchu II wojny światowej został zamknięty. Ostateczny koniec istnienia tej placówki przypadł na rok 1952, gdy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego zamknął lokal.
Dwadzieścia trzy lata później niszczejący budynek całkowicie zburzono, kiedy tworzono trasę komunikacyjną Katowice-Szczyrk. Obecnie w miejscu dawnej ulicy Blichowej 40 stoi tablica pamiątkowa z malowidłem siedziby Domu Polskiego.
Piękny koncert przy licznie zgromadzonej publiczności. Panie Piotrze dziękujemy.
Tekst i foto: Marian Szpak
