Bardo Śląskie
- Szczegóły
Ostatnim miastem jakie zwiedziliśmy w kotlinie kłodzkiej, było Bardo Śląskie niewielkie miasto położone na północ od Kłodzka. Pierwsze wzmianki w dokumencie pisanym pochodzą z wieku XI, ale wiadomo że już w X wieku stał tam gród obronny. Jednak X wiek, to nie początek osadnictwa na tych terenach. Pierwsze ślady bytności człowieka na tym terenie pochodzą z przed 10 tys. lat co czyni Bardo jednym z najstarszych osad na Dolnym Śląsku.
Najwcześniejsza pisana wiadomość o istnieniu kaplicy w Bardzie pochodzi z 1189 r. W tym roku biskup Żyrosław II nadał joannitom ze Strzegomia kaplicę w Bardzie wraz z jej dziesięcinami z czterech wsi : Barda, Przyłęku, Dzbanowa i Służejowa. Darowiznę tę zatwierdzili w 1203 r. biskup Cyprian i papież Innocenty II. W pierwszej połowie XII w. w kaplicy została umieszczona Figura Matki Bożej. Wkrótce sława cudownej figury zaczęła zataczać coraz szersze kręgi. Około 1315 r. Mikołaj I, opat z Kamieńca, wybudował nowy kościół i w nim umieścił Figurę Matki Bożej. Nadano mu nazwę kościół "czeski", bowiem jak głosiły przekazy najpierw kaplicę, a następnie kościół wybudował czeski rycerz, który za przyczyną Matki Bożej doznał łaski uzdrowienia. W początkach XV w. ruch pielgrzymkowy wzmógł się jeszcze bardziej. Istniejący kościół "czeski" nie mieścił wszystkich wiernych. Dlatego w latach 1408 - 1411 opat kamieniecki Ja I, przy wsparciu finansowym księcia Jana i biskupa wrocławskiego Wacława Pisatowicza oraz magistratów Ząbkowic i Nysy, wybudował nowy kościół, powszechnie nazywany kościołem " niemieckim ". Oba kościoły połączono spólną zakrystią i kruchtą. Figura Matki Bożej pozostała w starym kościele, który stał się sanktuarium. W 1425 r. obydwa kościoły zostały spalone przez husytów. Kościół "czeski " odbudowano dopiero w roku 1436, a " niemiecki " około 1440 r. Po pożarze w 1525 r., podczas którego podobno zginął zakonnik ratujący Figurę, kościół " czeski " przez długi czas pozostawał w ruinie. Odbudowano go w 1661 r. dzięki staraniom opata Kaspra Kalesa. Przystąpiono również do budowy nowego kościoła " niemieckiego ". W 1665 r. ukończono jego budowę. Konsekracja kościoła odbyła się w roku następnym to jest 1666 r., a dokonał jej biskup S. v Rostock. Tak odbudowane kościoły nie mieściły jednak licznie przybywających pielgrzymów. Postanowiono je zburzyć i wybudować jedną, ale wystarczającą świątynię. Nową barokową świątynię wybudowano w latach 1686 - 1704 na miejscu kościołów " czeskiego " i " niemieckiego ", może ona pomieścić około pięć tysięcy wiernych, ma pięćdziesiąt cztery i pół metra długości, dwadzieścia sześć metrów szerokości i dwadzieścia pięć metrów wysokości. Kościół konsekrował dwudziestego ósmego września 1704 r. sufragan wrocławski biskup F. E. Bardo. Zgodnie z duchem baroku w kościele bardzkim wyeksponowane zostały : tabernakulum, ambona, chrzcielnica oraz organy, a były to elementy uważane wówczas za najważniejsze w wyposażeniu kościoła. Ołtarz główny w bazylice Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, pochodzący z 1715 r., jest dziełem Mikołaja Richtera. Jego oryginalność polega na tym, iż nie tworzy on jednolitej całości, łączącej mensę z nastawą ( retabulum ). Dzięki ich rozmieszczeniu w różnych płaszczyznach uzyskano efekt przestrzenny. Właściwie retabulum ( nastawa ) tworzy bogatą ramę okalającą obraz. Wysunięta do przodu mensa ołtarza stanowi niezwykłą oprawę tabernakulum. Zwieńczenie tworzy Figura Matki Bożej Bardzkiej umieszczona w oszklonej szafce oraz rzeźba Trójcy Świętej. Obraz w ołtarzu głównym to dzieło malarza Michała Willmanna, zwanego mistrzem śląskiego baroku i przedstawia scenę nawiedzenia św. Elżbiety przez Matkę Najświętszą. Natomiast ambona pochodząca z 1698 r. to jeden z najstarszych elementów bazyliki. Nazwisko twórcy jest nieznane, choć niektórzy wysuwają hipotezę, że wykonał ją J. J Weiss, snycerz będący na usługach ówczesnego biskupa Franciszka Ludwika, prawdopodobnie fundatora kazalnicy. Bardzkie organy wykonane w 1759 r. przez F. Eberharda należą do najbardziej okazałych instrumentów zachowanych na Dolnym Śląsku. Ostatnim elementem bazyliki, który jest godnym uwagi to chrzcielnica, pochodząca z 1825 r. Na uwagę zasługują również boczne ołtarze pochodzące z przełomu XVII i XVIII wieku. Osobnego opisu zasługuje Figura Matki Bożej Bardzkiej jest to najstarsza drewniana rzeźba romańska na Dolnym Śląsku. Wykonana z drewna lipowego, mierzy czterdzieści trzy i trzy centymetry wysokości. Wnętrze Figury wydłutowano, a w jego górnej części umieszczono siedem rzędów liter, których znaczenia dotąd nie odszyfrowano. Matka Boża trzyma w wyciągniętej do przodu prawej ręce królewskie jabłko. Dzieciątko natomiast lewą rączką podtrzymuje opartą na kolanach Księgę, a prawą podnosi w geście błogosławieństwa. Fałdy szat są zgeometryzowane, a całość polichromowana. Figurkę koronował trzeciego sierpnia 1966 r. ks. biskup wrocławski Bolesław Kominek ( późniejszy kardynał ). Była to pierwsza koronacja w archidiecezji wrocławskiej, pierwsza na Ziemiach Zachodnich.
Do bardzkiej bazyliki przylega klasztor w którym do 1900 r. byli cystersi, a obecnie gospodarzami są redemptoryści. W roku 1981 na dziedzińcu klasztornym stanął pomnik Jana Pawła II. Był to drugi w Polsce pomnik ku czci papieża Polaka. Mieszkańcom Barda Śląskiego miał on jeszcze przypomnieć wizytę, którą złożył w parafii w 1957 r. jeszcze jako ks. krakowski Karol Wojtyła. Urokliwe, piękne miasteczko, godne zwiedzenia. Obecne Bardo Śląskie jest niewielkim letniskiem, specjalizującym się w koloniach dziecięcych oraz ważnym ośrodkiem turystyki.
Tekst i foto: Marian Szpak