Od trzech lat działa pod patronatem prof. ATH dr hab. Marka Bernackiego dziekana Wydziału Humanistyczno-Społecznego w ATH w Bielsku-Białej Akademickie Forum Humanistyczne. Spełnia rolę platformy wymiany myśli między przedstawicielami środowisk humanistycznych Bielska-Białej skupionych m.in. w placówkach kulturalno-oświatowych i pracownikami naukowymi bielskiej Akademii oraz innych uczelni. Wraz z rozpoczęciem nowego roku akademickiego 2017/18 również AFH zainaugurowało w październiku br. w siedzibie uczelni przy ul. Willowej w B-B swoją działalność dwoma wykładami, przedstawionymi w harmonogramie opracowanym przez koordynatora kolejnego cyklu prof. ATH dr hab. Marka Bernackiego.
Pierwszy wykład pt. „Regionalizm i polskie myślenie o Europie” zaprezentowany został przez prof. dr hab. Ewę Chojecką, nestorkę bielskiego środowiska akademickiego, historyka sztuki, autorki wielu książek i artykułów naukowych poświęconych historii oraz architekturze Bielska-Białej. W swoim wykładzie prof. dr hab. Ewa Chojecka podjęła refleksję na temat regionalizmu w kontekście europejskim, skupiając uwagę głównie na Górnym Śląsku jako regionie pogranicza – opisuje wykład dr Tomasz Markiewka - I dodaje: „zdaniem prof. Chojeckiej źródeł słabości tożsamości regionalnej w Polsce (niezwykle silnej w krajach Europy Zachodniej, takich jak Niemcy, Francja czy Włochy) należy szukać w odmiennym rozwoju cywilizacyjnym dawnej Rzeczypospolitej, w której słabość miast jako podmiotów kulturotwórczych łączyła się z trwającym znacznie dłużej niż w krajach Europy Zachodniej poddaństwem chłopów. Prof. Chojecka zwróciła uwagę, że w kulturowych narracjach w Polsce dominują trzy obszary, które pełnią swoistą rolę mitotwórczą: dawne Kresy (utracone, dlatego silnie symboliczne), główne dzielnice historycznej Polski (Wielkopolska, Małopolska, Mazowsze i Pomorze) oraz dołączone do Polski decyzją Stalina tzw. Ziemie Zachodnie. Na tym tle Górny Śląsk jawi się jako region odrębny, zmarginalizowany, jako swoiste biblijne „kamienie odrzucone przez budujących”. Dalej dr Tomasz Markiewka wyjaśnia: „Specyfika tego regionu, porównanego przez prof. Chojecką do swoistej „sceny obrotowej”, polega na kulturowym graniczeniu oraz historycznych powiązaniach z Czechami, Austrią czy Prusami. To historyczne ukształtowanie, swoista palimpsestowość Śląska, nie jest jednak jego słabością, ale największą siłą, gdyż zdaniem prof. Chojeckiej wielowymiarowość i otwartość, wielojęzyczność, współistnienie kilku kultur i tradycji religijnych buduje swoistą „tkankę łączną” pogranicza (opisywaną przez Krzysztofa Czyżewskiego). Generuje ona niezwykłe bogactwo form artystycznych (widocznych chociażby w architekturze Bielska) i stwarza podstawę do nowoczesnego myślenia regionalnego „tu i teraz”.
Zagadnienia społeczne dotyczące Śląska przedstawione w wykładzie prof. Ewy Chojeckiej były dobrym wstępem do drugiego wykładu jaki odbył się tydzień później 25 października br w ramach AFH pt. „Etos pogranicza" zaprezentowany przez Krzysztofa Czyżewskiego - dyrektora "Ośrodka Pogranicze - sztuk, kultur, narodów" w Sejnach/Krasnogrudzie. Wykład był połączony z promocją najnowszej książki Krzysztofa Czyżewskiego pt. "Małe centrum świata. Zapiski praktyka idei". Będąc od 1989 r. wraz z rodziną i przyjaciółmi mieszkańcem w Sejnach - małej miejscowości położonej na pograniczu polsko-litewskim, od niemalże 30 lat Krzysztof Czyżewski wraz zespołem poznaje i buduje "tkankę łączną" społeczności obszaru pogranicza, w którym przenikają się wpływy kultury polskiej, litewskiej, białoruskiej, rosyjskiej i żydowskiej (nb, siedziba Ośrodka "Pogranicze..." znajduje się w miejscu dawnej dzielnicy żydowskiej w Sejnach). Idea, od lat przyświecająca Krzysztofowi Czyżewskiemu, polega na budowaniu mostów między przeszłością i przyszłością, na szukaniu trudnej niekiedy tożsamości ludzi mieszkających w regionach pogranicznych, gdzie mieszają się ze sobą wpływy różnych kultur i religii. I jak zdecydowanie to podkreślał - poznanie, zrozumienie, akceptacja, uznanie, szacunek, tolerancja są warunkami koniecznymi do pokojowej, ubogacającej się koegzystencji wielu różnych społeczności i kultur czego dowiodła historia tego regionu. To dobry przykład dla szukającej właściwej drogi pokojowego rozwoju dzisiejszej Europy.
Następny wykład tego cieszącego się niezwykłą popularnością i zainteresowaniem cyklu AFH planowany jest na 20 listopada o godz. 10.30 w audytorium L318. pt „Z czego zrobione będzie jutro Uniwersytetu?” – o idei Uniwersytetu wygłosi prof. ATH dr hab. Ireneusz Gielata z Katedry Literatury i Kultury Polskiej WHS ATH.
Tekst i fotografie: Urszula i Andrzej Omyliński
