W dniu 26 marca br. w ramach Parafialnego Klubu Kulturalnego „Beczka” przy parafii św. Maksymiliana Kolbe w Bielsku-Białej Aleksandrowicach odbyliśmy pielgrzymkę do Czernej i Paczółtowic.
W sanktuarium w Czernej uczestniczyliśmy w Mszy świętej koncelebrowanej z udziałem naszego księdza Mirosława Wądrzyka. Po Mszy świętej zostaliśmy oprowadzeni po sanktuarium przez brata karmelitę oraz po muzeum karmelitańskim i misyjnym. Podczas pobytu w Czernej dziewięć osób z naszej grupy pielgrzymkowej przyjęło szkaplerz karmelitański. Szkaplerz karmelitański Najświętszej Marii Panny z Góry Karmel jest ściśle związany z historią i duchowością Zakonu Karmelitańskiego.
Według tradycji Matka Boża objawiła się św. Szymonowi Stockowi, Generałowi Zakonu Karmelitańskiego w nocy z 15 na 16 lipca 1251 r. i powiedziała: Przyjmij, najmilszy synu, Szkaplerz twojego Zakonu. Kto w nim umrze nie dozna ognia piekielnego. Przywileje i łaski Szkaplerza św. były potwierdzone wielokrotnie przez papieży. Potwierdzili je: Klemens VII (bullą z dnia 12 sierpnia 1530 r.), Pius V, Grzegorz XIII, Paweł V, Klemens X, a nabożeństwo szkaplerzne polecali wiernym: Pius XI, Pius XII (1951r.), Paweł VI, Jan Paweł II (2001r.). Szkaplerz w istocie jest „habitem". Ten, kto go przyjmuje, zostaje włączony w mniej lub więcej ścisłym stopniu do Zakonu karmelitańskiego, poświęconego służbie Matki Najświętszej, aby doświadczać słodkiej i macierzyńskiej obecności Maryi w codziennym trudzie przyoblekania się w Jezusa Chrystusa (św. Jan Paweł II). Serce nabożeństwa szkaplerznego stanowi oddanie się Chrystusowi na wzór Maryi przez poświęcenie się na Jej służbę, życie w zjednoczeniu z Nią i naśladowanie Jej cnót. Trochę historii klasztoru:
Klasztor został ufundowany w 1629 przez Agnieszkę z Tęczyńskich Firlejową (1578–1644), wdowę po Mikołaju Firleju. Aż do 1805 klasztor był pustelnią i wierni nie mieli do niego wstępu. Po wyłączeniu kościoła spod klauzury Czerna stała się miejscem kultu św. Rafała Kalinowskiego i Matki Boskiej Szkaplerznej, której obraz znajduje się w kościele. Klasztor ma plan czworoboku o wymiarach 70 × 70 m, w centrum którego znajduje się niewielki kościół, wzniesiony w rzucie krzyża, zaakcentowany wieżą. W bocznych skrzydłach klasztoru znajdują się pomieszczenia wspólne i cele zakonników, połączone krużgankiem. Do zabudowań przylega cmentarz.
Kościół św. Eliasza z 1631–1640, jest miejscem kultu Matki Boskiej Szkaplerznej i św. Rafała Kalinowskiego. Wzniesiony na planie krzyża łacińskiego w stylu wczesnobarokowym, zdobiony jest czarnym marmurem dębnickim (kamieniołom w Dębniku należał wówczas do klasztoru). Z tego materiału wykonane są m. in. ołtarze, posadzka i świeczniki oraz portal, prowadzący do kościoła, w którym nad drzwiami znajduje się sentencja: Ipse Deus locum secretum quaret. O beata solitudo.
O sola beatitudo. Przy wejściu do kościoła, pod posadzką, została pochowana fundatorka klasztoru. Do kościoła przylegają dwie kaplice: św. Jana od Krzyża oraz św. Rafała Kalinowskiego, gdzie umieszczone są jego szczątki. W ołtarzu głównym znajduje się obraz przedstawiający św. Eliasza, namalowany przez Tomasza Dolabellę w 1640. W ołtarzu bocznym umieszczony jest otoczony czcią obraz Matki Boskiej Szkaplerznej z XVII wieku. Obraz został koronowany koronami papieskimi w dniu 17 lipca 1988r. przez ówczesnego metropolitę krakowskiego ks. kardynała Franciszka Macharskiego.
Przed kościołem znajduje się plac, przy którym w 1995r. wykonano grotę z pomnikiem biblijnego proroka Eliasza i scenami z jego życia (dłuta Alfreda Kotkowskiego) oraz źródełko w kształcie serca z rzeźbą kruka, który według Biblii przynosił mu pożywienie. Na zboczu wzgórza, wznoszącym się przed kościołem, usytuowany jest ołtarz polowy, a nad nim (od 2005r.) punkt widokowy.
Najważniejszym celem naszej pielgrzymki było nabożeństwo Drogi Krzyżowej prowadzone przez naszego księdza opiekuna Mirosława. Kalwaria w Czernej została zbudowana w latach 1986 – 1988. Tworzy ją 15 monumentalnych stacji, usytuowanych na cokołach w plenerze, obłożonych łamanym kamieniem. Cała ekspozycja liczy 30 trójwymiarowych figur o wysokości 2 m. Prace rzeźbiarskie zostały wykonane w pińczowskim kamieniu przez rzeźbiarza artystę Alfreda Kotowskiego przy współudziale Augusta Pogwizda, Wojciecha Szczeciny i br. Kazimierza Szczeciny – karmelity bosego. Droga Krzyżowa została poświęcona przez ks. abpa Józefa Kowalczyka, ówczesnego nuncjusza apostolskiego w Polsce, dnia 26 maja 1990 r.
Droga Krzyżowa Chrystusa nie jest drogą śmierci, ale drogą życia. Przez mękę i śmierć Chrystus ukazuje nam perspektywę zmartwychwstania. Dlatego ostatnią stacją Drogi Krzyżowej w Czernej jest stacja Zmartwychwstania Chrystusa. Po obiedzie i indywidualnej modlitwie przed Panią Szkaplerza świętego udaliśmy się do Paczółtowic gdzie zwiedziliśmy drewniany kościół.
Kościół w Paczółtowicach wzniesiono około roku 1510. Jest późnogotycką świątynią konstrukcji zrębowej zbudowaną z drewna jodłowego, do której czterdzieści lat później dobudowano wieżę, a w XVIII wieku wyposażono ją w wieżyczkę na dachu, już w stylu barokowym. Zakrystia i kruchta pochodzą z roku 1896.
Tyle samo lat co kościół posiada obraz nad bocznym wejściem, na którym widnieje Chrystus Frasobliwy z Matką Bożą Bolesną, oraz św. Stanisławem i Szczepanem, a także fundatorką kościoła, prawdopodobnie z rodu Tęczyńskich. Również gotyckie jest pochodzenie krucyfiksu, który jest umieszczony w kruchcie pod wieżą. Najcenniejszy jest jednak obraz w ołtarzu głównym namalowany w okresie 1460-70 przedstawiający Matkę Boską z Dzieciątkiem, który jest otoczony kultem. Z tej racji ta drewniana świątynia jest jednocześnie Sanktuarium Matki Bożej Paczółtowickiej.
Obraz, pełen urody i liryzmu, niesie ze sobą wiele treści symbolicznych. Zgodnie ze średniowieczną tradycją przedstawia Madonnę Apokaliptyczną na księżycu, ale może także oznaczać Marię Wniebowziętą. Nie bez znaczenia są również elementy przyrody, ukazane na obrazie. Interesujące znaczenie symboliczne mają płomyki na koronach drzew, odwołujące się do trwania niezniszczalnego Kościoła. W wizerunku można się też doszukać pewnych odniesień do takich uroczystości religijnych, jak Nawiedzenie Najświętszej Marii Panny (przypadające 2 lipca), czyli dawne święto Matki Boskiej Jagodnej, istotne dla wiernych.
Jest to rzadkie wyobrażenie Madonny w symbolicznym ogrodzie-gaju – "ogrodzie zamkniętym", czyli zamkniętej przestrzeni symbolizującej czystość Dziewicy – który pojawia się w malarstwie europejskim od XV do XVI w. Wywodzi się go od wcześniejszych kompozycji z Madonną w ogrodzie lub kwiatowej altanie, znanych ze sztuki niemieckiej i czeskiej doby gotyku.
Matka Boska w koronie na głowie, odziana w płaszcz z motywem złotej gałązki z liśćmi dębu, trzymająca na prawej ręce (co jest rzadkością ikonograficzną) również ubrane Dzieciątko, wyobrażona została na tle osiemnastu promieni słonecznych, stoi zaś na sierpie księżyca. Obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej, namalowany temperą na desce lipowej, być może w latach 1460–1470, przez nieznanego, zapewne krakowskiego artystę, ukazuje niezwykły wizerunek Marii na tle przyrody – gaju i kwietnej łąki – należący do grupy zbliżonych dzieł, zachowanych w średniowiecznych kościołach Małopolski.
Z wielkim żalem pożegnaliśmy się z tym pięknym zakątkiem naszej Ojczyzny i w godzinach wieczornych wróciliśmy do Bielska-Białej.
Tekst i foto: Marian Szpak
