Jan Paweł II należał do ludzi głęboko osadzonych w kontekście kulturowym własnego narodu. Bardzo głęboko przeżywał również tragedię systemów totalitarnych XX wieku. W swoim dziele Pamięć i tożsamość ukazał jak bardzo ataki totalitarnych ideologii dotykały najgłębszych podstaw tożsamości narodowej. Dla Karola Wojtyły, a później Jana Pawła II, związek kultury polskiej z dziedzictwem chrześcijańskim był bardzo oczywisty. W tym kontekście widać wyraźnie, że przeżywanie obchodów milenijnych, jak choćby 1050-lecie chrztu Polski jest powrotem do najgłębszych korzeni polskiej tożsamości. Taka wizja wynikała z prostej konstatacji: historia narodu i państwa polskiego zaczęła się od chrztu Mieszka I. We wspomnianym dziele Pamięć i tożsamość Jan Paweł II pisał: „Mówiąc bowiem o chrzcie, nie mamy na myśli tylko sakramentu chrześcijańskiej inicjacji przyjętego przez pierwszego historycznego władcę Polski, ale też wydarzenie, które było decydujące dla powstania narodu i dla ukształtowania się jego chrześcijańskiej tożsamości. Polska jako naród wychodzi wówczas z własnej dziejowej prehistorii, a zaczyna istnieć historycznie”. Widzimy, że w papieskim nauczaniu u podstaw polskiej tożsamości narodowej leży kultura chrześcijańska. Ten chrześcijański rys polskiej kultury zostaje często wskazywany przez Jana Pawła II w kontekście pieśni Bogurodzica.
Jaka jest polska kultura chrześcijańska?
Papież często odwołuje się w jej ukazaniu do Ewangelii i Jezusa Chrystusa. Ewangelia staje się natchnieniem dla ludzkiej myśli, otwiera przed człowiekiem nowe spojrzenie i dokonuje humanizacji kultury. Osoba Jezusa Chrystusa przywraca sens życia i miłości. Papież prowadzi nas do odkrycia co znaczy, że Jezus jest naszym Zbawicielem.
Jaka jest postawa Jana Pawła II wobec dziedzictwa polskiej kultury?
Tutaj bardzo wymowny staje się gest ucałowania ziemi, jest to bowiem pocałunek złożony na rękach matki naszej Ojczyzny. Papież całuje ziemię, z której wyrósł, ziemię, z której wezwał go Bóg, ziemię, do której przybywa jako pielgrzym. W tym niemym geście zawiera się przede wszystkim szacunek dla całego dziedzictwa, któremu na imię Polska, ale to także świadectwo przyznania się do chrześcijańskiej tradycji swojego narodu. Jednocześnie Jan Paweł II wzywa nas na czuwania, czyli do bycia odpowiedzialnym za wielkie wspólne dziedzictwo, któremu na imię Polska. Czuwanie to nie tylko pamięć, ale i postawa wobec wartości, szczególnie wobec wolności, która jest darem i zadaniem dla każdego pokolenia Polaków. Człowiek znający swoją tożsamość chrześcijańską buduje i przekazuje innym pokoleniom narodowe wartości.
ks. Tomasz Sroka
