Na prezentowanej obecnie w murach Książnicy Cieszyńskiej wystawie „Nulla res est tam necessaria quam medicina” nie zabrakło też eksponatów związanych z tak obecnie aktualnym tematem, jak epidemie. Kiedy choroba zaczyna dotykać niebezpiecznie dużą liczbę osób, przekształca się w epidemię, obejmując zaś swoim zasięgiem duży obszar (do kilku kontynentów) – w pandemię. Ludzkość nigdy nie była od wolna od tego typu zagrożeń.

Już historyk Tukidydes będący świadkiem największej epidemii starożytnej Grecji, tzw. „pestis Attica”, która pochłonęła około jednej trzeciej populacji, podejrzewał że przybyła ona z Etiopii przez Egipt i Libię. W swojej „Wojnie peloponeskiej” pisał: „Zaraza ta przewyższała wszystko, co się da opisać. Wybuchała z niebywałą siłą. […] Najgorszą zaś rzeczą w tym nieszczęściu była depresja psychiczna, występująca u każdego, kto poczuł się chory”.

Największą zaś epidemią w starożytnym Rzymie była tzw. „pestis Antonini” lub zaraza Galena, przywleczona ze Wschodu przez żołnierzy, której symptomy opisał najwybitniejszy lekarz epoki, Galen właśnie. Podkreślał jej wyjątkowo śmiercionośną siłę i porównywał ze znanym sobie opisem zarazy ateńskiej, wciąż wspominanej ze zgrozą. Ofiarami choroby stali się wówczas m.in. dwaj cesarze: Lucjusz Werus w 169 r. n.e.oraz Marek Aureliusz w 180 r. n.e.

Równie tragiczny skutek przyniosła pandemia dżumy, tzw. dżuma Justyniana z VI w.,która przetoczyła się przez prawie cały znany wówczas świat. W szczytowym okresie miała być przyczyną śmierci do 5000 ludzi dziennie w samym Konstantynopolu, który stracił 40% wszystkich mieszkańców.

W kolejnych latach większe epidemie nie występowały w Europie, aż do czasu epidemii „czarnej śmierci” w XIV w. tzw. dżumy średniowiecznej. Zaraza była regularnie obecna w okresie 1346–1671, w tym w 1629 r. ujawniła się jako „wielka dżuma mediolańska”.

Ostatni z nawrotów dżumy miał miejsce w latach 1855–1859. Nazwano go „trzecią wielką pandemią dżumy”.

Odbicie tragicznej rzeczywistości czasów zarazy znajdowało odbicie w dziełach historycznych, medycznych i paramedycznych. Wystawa „Nulla res est tam necessaria quam medicina” prezentuje kilka opracowań na temat dżumy – akademickie dzieło autorstwa Athanasiusa Kirchera, dysertację doktorską Józefa Singera, czy praktyczny poradnik postępowania na czas powietrza morowego Jana Muthmanna. Sposoby zapobiegania epidemiom nie uległy zmianie – zalecano kwarantannę, zażywanie lekarstw (często nieskutecznych) oraz przestrzeganie zasad higieny.

Oprac. dr Aleksandra Golik-Prus