fot. pixabay.com/pl/
Kolęda, pastorałka, piosenka bożonarodzeniowa…
Kolędy kojarzą nam się z okresem Bożego narodzenia i są pasjonaci, którzy śpiewali by je zawsze i wszędzie. Są też tacy, którzy nie lubią śpiewać kolęd, bo jest ich zbyt dużo, za często, zbyt infantylnie…
Czas kolędowania to w liturgii to okres od 25 grudnia do 6 stycznia – niedzieli Chrztu Pańskiego. Tak mówią przepisy liturgiczne.Mówią one także, że każda uroczystość rozpoczyna się po zmroku dnia poprzedniego, dlatego w Wigilię 24 grudnia śpiewamy kolędy lecz…Kolęda kolędzie nierówna…
Wiemy już, że śpiewy liturgiczne powinny być podporządkowane czytaniom z dnia czy okresowi liturgicznego. Dlatego niewłaściwe będzie wykonanie na procesję wejścia – rozpoczęcie Liturgii - piosenki „Jest taki dzień” Czerwonych Gitar, czy „JingleBells”, ale już na koncercie popołudniowym poza Mszą Świętą w wykonaniu scholii dziecięcej, czemu nie? Po 6 stycznia zaczyna się okres zwykły w Kościele i trzymając się ściśle przepisów, nie powinno się wtedy wykonywać kolęd, natomiast 2 lutego – święto Ofiarowania Pańskiego i owszem. W tym okresie można śpiewać kolędy na wyjście czyli zakończenie Mszy Świętej. Tyle przepisy…
Słowo „kolęda” pochodzi od łacińskiego słowa „calendae”, które oznaczało w czasach rzymskich początek każdego miesiąca. Początek stycznia obchodzono zawsze bardziej radośnie jako początek roku niosący nadzieję na nowe, lepsze…Obdarowywano się wtedy też prezentami. Osobny rodzaj śpiewów zwany kolędami pojawia się około XVI wieku.
Początkowo w tym okresie śpiewano jedynie jakiś chorał np.Puernatusest nobis”, który niewiele się różnił od innych śpiewów kościelnych.
Dziecię się narodziło nam.
Syn dany jest nam,
Którego panowanie na ramionach jego
a będzie na zwane imię jego Dziwny Poradny,
Bóg Mocny.
Śpiewajcie Panu Pieśni nowe,
Chwała bądź Bogu Ojcu,
i Synowi
albowiem wielkie rzeczy uczynił,
także i Duchowi Świętemu. Amen.
Z tamtego okresu pochodzą takie pieśni jak: „Anioł pasterzom mówił” czy „Kiedy król Herod królował”. Są to kolędy stateczne, nawiązujące prędzej do hymnów niż popularnych dziś kolęd.
Wiele w tym zakresie na terenach polskich zmienił niejaki Jan Żabczyc, który w 1630 roku wydał zbiór „Symfonie anielskie” i zamieścił w tym zbiorku 36 pieśni opatrzonych świeckimi obrazkami z życia pasterzy. Zarówno teksty jak i melodie tego zbiorku okazały się być raczej niekościelne. Używał np. popularnej świeckiej melodii podkładając pod nią para religijne, około bożonarodzeniowe teksty lub wykorzystywał tekst świecki, by stworzyć opowieść religijną. Tekst piosenki :
„Jachał chłop do miasta,
Spadła mu z wozu niewiasta.
Obejrzał się po chwili,
Ali niewiasta w mili.”
Można było odnaleźć w zamieszczonej w zbiorku kolędzie;
„Z raju, pięknego miasta,
wygnana jest niewiasta
Wędrując Adam z raju,
gdy stanął w ziemskim kraju,
obejrzał sic po chwili,
alić dalej niż w mili.”
Inny bardzo pouczający tekst:
„Byś była dobra żona,
Siadałabyś ty doma
[...]
Byś ty był dobry mąż,
Narządziłbyś dobrze wóz”;
Autor zamienił na narzekania Adama wygnanego z raju:
„Byś była dobra żonka,
słuchałabyś małżonka
[...]
Azam ja niedobry mąż?
Widząc, że cię zdradził wąż”
Obok jednej z pieśni zamieszczonych w zbiorku pod tytułem: „Panna przedwieczna była bezpieczna”, zamieścił instrukcję, że należy ją śpiewać na melodię „Poszła niewiasta z kurem do miasta” a „Przybieżeli do Betlejem” natomiast na melodię „Otóż tobie, pani matko”.Jak widać teksty takich pieśni odbiegają znacząco brakiem powagi od tekstów liturgicznych i często nie trzymają się prawdy biblijnej i tak właśnie można zdefiniować pastorałkę.Tekst pastorałki opisuje nie rzadko szczegóły zawarte wyłącznie w apokryfach, księgach którenie zostały uznane przez Kościół za natchnione i kanoniczne.Przykład? Proszę bardzo:
Gdy śliczna Panna Syna kołysała,
Z wielkim weselem tak Jemu śpiewała:
Li lilililaj, moje Dzieciąteczko,
Li lilililaj, Śliczne Paniąteczko.
Podział na kolędy i pastorałki przedstawił ks. Michał Marcin Mioduszewski w śpiewniku wydanym w 1843 roku. Pastorałka wg. autora jest bardziej rubaszna, opisuje sceny z wizyty pasterzy i ukazuje człowieczeństwo Jezusa i Maryi.
Przyjęt,o że zgodnie z Duchem Liturgii, podczas jej trwania,pastorałek nie wykonujemy, podobnie jak popularnych piosenek o tekstach związanych z magicznym czasem świąt, wspaniałym nastrojem, choinką, dzwoneczkami i – kusi powiedzieć- niczym więcej. Takich pieśni nie śpiewamy podczas Liturgii, która przypomnę, jest uobecnieniem ofiary Chrystusa na krzyżu dla naszego zbawienia. O tym - w tym radosnym czasie, absolutnie nie wolno nam zapominać.
Na zakończenie jednak fragment popularnej piosenki bożonarodzeniowej, która przekonuje, że można nie zagubić sensu tego bardzo ważnego wydarzenia wśród świecidełek, aniołków z plastiku, prostej melodii i powtarzającej się harmoniiJ. Warto posłuchać grupy Pentatonixw wolnej chwili lub polskiej wersji Kuby Badacha …
Mario czy już wiesz,
Kim okaże się twój syn, twój mały chłopiec?
Mario czy ty wiesz,
Że te stópki dwie po wodzie będą kroczyć?
Czy ty wiesz,
Że ta mała dłoń powstrzyma wielki wiatr?
Że dałaś życie temu, kto tobie życie da?
(…)
Mario czy ty wiesz
Kim naprawdę jest maleńki twój bohater?
Mario czy ty wiesz, że pewnego dnia rządzić będzie światem?
Czy ty wiesz, że to właśnie on pokona grzech i śmierć?
Dziecko śpiące w twych ramionach, na imię ma "Jam jest"!
Ewa Sowa
c.d.n.
