125 rocznica śmierci Pawła Stalmacha była impulsem do przygotowania wyjątkowo bliskiej i cennej dla mieszkańców naszego regionu wystawy, poświęconej pionierom polskiego obozu narodowego na Śląsku Cieszyńskim. W środę 9 listopada w obecności m. in. przedstawicieli władz miasta oraz duchowieństwa - w Książnicy Cieszyńskiej dokonano uroczystego otwarcia wystawy "Budziciele", autorstwa Anny Rusnok oraz Wojciecha Święsa.
Zebrane materiały pochodzą z zasobów Książnicy Cieszyńskiej oraz Muzeum Śląska Cieszyńskiego. Znaczną część wystawy poświęcono wyjątkowej postaci Pawła Stalmacha - redaktora" Tygodnika Cieszyńskiego", po zamknięciu przez władze austriackie, wznowionego pod nową nazwą "Gwiazdka Cieszyńska". W gronie lokalnych twórców polskiego ruchu narodowego, którzy także zapisali się na karcie historii nie sposób pominąć Andrzeja Cienciałę, Jerzego Bogusława Heczkę, Jana Bujaka, Andrzeja Kotulę czy dr. Ludwika Kluckiego. Wszyscy byli synami chłopskimi, którzy wbrew wszystkiemu znaleźli swoją drogę do krzewienia polskości wśród mieszkańców Ziemi Cieszyńskiej. Tym postaciom poświęcono drugą część ekspozycji.
"Tych kilka osób pragnęliśmy przedstawić dosyć wszechstronnie, dlatego podzieliliśmy wystawę na części. Największa część poświęcona została Pawłowi Stalmachowi, jako przywódcy tego ruchu, przedstawia ona poszczególne etapy jego życia zaczynając od okresu szkolnego w Cieszynie, później studiów…"- tłumaczy współautorka przygotowanej wystawy Anna Rusnok. Wystawa ukazuje bogaty zbiór pamiątek związanych z liderem ugrupowania, zawiera dokumenty osobiste, zachowaną w zbiorach Książnicy korespondencję Stalmacha oraz czasopisma, broszury i książki.
Nie brak także wizerunków pioniera czy materiałów stowarzyszeń, do których należał Paweł Stalmach. "Kolejna gablota poświęcona jest zjazdowi słowiańskiemu, który odbył się w Pradze w 1848 roku czy Wiośnie Ludów. Gabloty są opisane, każda nosi jakąś ogólną nazwę wskazującą na zawartość, całość uzupełnia materiał ilustracyjny umieszczony w pionowych gablotach, są to dyplomy przyznane przez różne organizacje i gremia… - wyjaśnia szczegółowo Anna Rusnok.
W czasie zrywów rewolucyjnych i narodowych, jakie przetaczały się w tym czasie w Europie, dzięki zagorzałej działalności polskich pionierom na Ziemi Śląska Cieszyńskiego zaczęły się tworzyć pierwsze polskie instytucje. W szkołach wprowadzono podręczniki w języku polskim, pojawiła się również biblioteka dla duchownych.
"W czasach, kiedy młodzi ludzie nie bardzo wiedzą, czym było złączenie Polski czy powstanie Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, kiedy coraz głośniej słyszy się o tym, że Księstwo Cieszyńskie niczego wspólnego z Polską nie miało, kiedy wydaje się, że tożsamość można sobie wybrać jak towar w supermarkecie, to czas najwyższy, aby przypomnieć o tych kilku chłopskich synach, którzy sprawili, że współcześni Ślązacy Cieszyńscy mogą czuć się i nazywać się Polakami… Ta wystawa ma ponownie przywrócić do świadomości powszechniej postać Pawła Stalmacha i kilku jego kolegów, którzy rozpoczęli lawinę…" - mówił podczas otwarcia wystawy Krzysztof Szelong, dyrektor Książnicy Cieszyńskiej. Zwrócił tu również uwagę na sporą ilością zgromadzonych materiałów, jakie zachowały się w Książnicy Cieszyńskiej, mimo spustoszeń w zbiorach dokonanych na Śląsku Cieszyńskim w czasie zawirowań wojennych. Ekspozycja będzie czynna dla zwiedzających do 11 lutego 2017 r.
foto i tekst Krzysztof Telma
