Pierwsze w tym roku, a już po raz trzydziesty w dniu 7 stycznia br. w krypcie bielskiej katedry odbyły się „Rozmowy poświęcone”. Tym razem ks. Jacek Pędziwiatr rozmawiał z ks. biskupem Piotrem Gregerem na temat świąt Bożego Narodzenia.
Przez pierwsze trzysta lat istnienia chrześcijaństwa, jak powiedział ks. biskup Piotr, narodziny Chrystusa miały znaczenie tylko ze względu na jego genealogię (por. Łk 3,23–38; Mt 1, 1–17), potwierdzającą, że jest Mesjaszem. Według nauczania Kościoła powszechnego pierwszym i głównym świętem chrześcijan była niedziela, jako wspomnienie misterium paschalnego. Od drugiego wieku doszedł doroczny obchód śmierci i zmartwychwstania Chrystusa – Wielkanoc. W Imperium Rzymskim niedzielne świętowanie Chrystusa-światłości nadało chrześcijański sens łacińskiej nazwie tego dnia: „dies solis” (dzień słońca, por. ang. Sunday, niem. Sonntag). Bożego Narodzenia nie obchodzono więc w tym pierwszym okresie i szczególnie nie interesowano się datą urodzin Jezusa. W Ewangeliach nie jest wspomniana data narodzin Jezusa Chrystusa. Najstarszym znanym obecnie autorem, który pisał o narodzinach Jezusa Chrystusa w grudniu, jest Hipolit Rzymski. W datowanym na 204 rok Komentarzu do Księgi Daniela (4,23,3) napisał on: pierwsze przyjście Pana naszego wcielonego, w którym narodził się w Betlejem miało miejsce ósmego dnia przed kalendami styczniowymi (tzn. 25 grudnia). Dzień 25 grudnia jako datę dzienną narodzin Chrystusa podał też rzymski historyk chrześcijański Sekstus Juliusz Afrykański w swojej Chronographiai z roku 221.
Według dostępnych źródeł święta Bożego Narodzenia ustalono na 25 grudnia w Rzymie pod koniec III lub w IV wieku. Wybranie daty 25 grudnia na czas obchodzenia świąt Bożego Narodzenia nie jest przypadkowe. Tego dnia czczono dzień narodzin Mitry. Bóg ten był bardzo popularny zarówno w Cesarstwie Rzymskim, jak i na Bliskim Wschodzie. Chrześcijanie chcąc osłabić jego kult, przyjęli, że 25 grudnia będzie dniem, w którym obchodzona jest rocznica przyjścia na świat Jezusa Chrystusa. Pojawiają się także opinię, że wybór daty 25 grudnia ma związek z przesileniem zimowym i był odpowiedzią na pogański kult związany z tym dniem.
Inni historycy starożytnego chrześcijaństwa, jak L. Duchesne, H. Engberding, L. Fendt, A. Strobel, uważają, że wybór daty był inspirowany apokryfami Nowego Testamentu, które mówiły, że poczęcie Chrystusa dokonało się 25 marca. Stąd obliczono, że jego narodzenie powinno przypadać dziewięć miesięcy później: 25 grudnia. Papież Benedykt XVI (Joseph Ratzinger ) w swojej książce Duch liturgii zwrócił uwagę m. in. na fakt, iż w tradycji judaistycznej data 25 marca uznawana była za dzień stworzenia świata, w związku z czym chrześcijanie obchodzili ten dzień także jako wspomnienie poczęcia Jezusa (święto Zwiastowania) oraz jego męczeńskiej śmierci.
Istotnym elementem wystroju w kościele podczas świąt Bożego Narodzenia jest szopka betlejemska, a kluczową rolę w tradycji budowania szopek odegrał święty Franciszek z Asyżu.
Dwudziestego czwartego grudnia 1223r. zorganizował on w Greccio pierwszą na świecie żywą szopkę bożonarodzeniową. Przedstawiała ona wnętrze stajenki betlejemskiej w naturalnej skali, wraz z osobami i żywymi zwierzętami. Przygotowano żłób, kładąc w nim siano, a do groty wprowadzono wołu i osła. Prostota otoczona jest czcią, wywyższone zostaje ubóstwo, zalecona wszystkim pokora, a Greccio staje się jakby nowym Betlejem". Początkowo szopki powstawały tylko przy klasztorach franciszkańskich, jednak z czasem tradycja ich budowania rozpowszechniła się w całej Europie. Najbardziej rozwinęła się we Włoszech, gdzie można je oglądać nie tylko w czasie Bożego Narodzenia.
W Polsce tradycja ta zapoczątkowana została u schyłku XIII wieku przez zakon franciszkanów, który w tym czasie osiedlił się w naszym kraju. Do dzisiaj szopki cieszą się dużą popularnością. Obecnie są stawiane niemal we wszystkich świątyniach.
W „ Rozmowach poświęconych” dotyczących świąt Bożego Narodzenia, nie wyczerpano do końca tematu z uwagi na ograniczony czas, jak stwierdzili sami rozmówcy może kiedyś do tego powrócą .
Na zakończenie ks. biskup Piotr udzielił słuchaczom apostolskiego błogosławieństwa.
Następne „ Rozmowy poświęcone” odbędą się 3 marca br. na, które już dzisiaj zapraszam.
Tekst i foto: Marian Szpak
